Ưu, nhược điểm của các chế độ ăn uống giảm cân

Tùy từng chế độ giảm cân như ăn chay, năng lượng rất thấp, giảm năng lượng chung mà có thể giảm ít hay nhiều cân nặng trong thời gian ngắn.

Thừa cân - béo phì đang trở thành gánh nặng y tế toàn cầu. Dư thừa trọng lượng sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường tuýp 2, bệnh tim mạch, đột quỵ và ung thư. Thiếu năng lượng trường diễn cũng là một trong các nguyên nhân gây ra tình trạng thiếu máu (xanh xao, mệt mỏi kéo dài), suy tim, suy gan, suy hô hấp. Cách tốt để đẩy lùi các nguy cơ bệnh tật này là giữ cân nặng ở mức ổn định, không thừa hay thiếu cân.

Giảm cân bằng chế độ ăn chay, chế độ ăn năng lượng rất thấp (VLCD), chế độ ăn Atkins, chế độ ăn giảm năng lượng chung là một số cách giảm cân được nhiều người lựa chọn vì tính hiệu quả. Tuy nhiên, theo Tiến sĩ, bác sĩ Phạm Thị Thu Hương, nguyên Trưởng khoa Dinh dưỡng lâm sàng và Tiết chế Viện Dinh dưỡng Quốc gia; Bác sĩ Trưởng Trung tâm Dinh dưỡng - Y học Vận động Nutrihome không phải chế độ ăn kiêng nào cũng phù hợp với tất cả mà nó còn tùy thuộc vào thể trạng, cường độ làm việc nhiều hay ít của từng người... Trước khi chọn bất cứ chế độ giảm cân nào bạn cũng cần tìm hiểu thật kỹ.

Dưới đây là những chia sẻ của Tiến sĩ, bác sĩ Phạm Thị Thu Hương về ưu, nhược điểm của một số phương pháp giảm cân.

Giảm cân bằng chế độ ăn chay

Cách giảm cân này bắt nguồn từ chế độ ăn mang tính chất tôn giáo, dần trở nên phổ biến và dành được sự quan tâm, nghiên cứu của rất nhiều chuyên gia dinh dưỡng. Phương pháp giảm cân này tuân thủ theo nguyên tắc không sử dụng thực phẩm có nguồn gốc động vật. Một số trường phái có dùng thêm sữa.

Ưu điểm: tuy tác dụng giảm cân của phương pháp này ít và chậm do năng lượng cung cấp từ chất bột đường vẫn cao nhưng lại giúp duy trì cân nặng đã giảm khá tốt và cũng không làm ảnh hưởng đến các bệnh lý mạn tính khác. Chế độ ăn chay có thể áp dụng cho nhiều đối tượng khác nhau có nhu cầu giảm cân.

Nhược điểm: Cách giảm cân này có thể dẫn đến tình trạng thiếu axit amin thiết yếu và một số loại khoáng cần thiết, nhất là chất sắt. Điều này có thể cải thiện bằng chế độ ăn chay có dùng sữa. Các chuyên gia dinh dưỡng cho rằng, ăn chay giảm cân chỉ phù hợp áp dụng cho bệnh nhân thừa cân ít.


Nhiều người ăn nhiều rau xanh, không ăn thịt động vật để giảm cân. Ảnh: Shutterstock.

Giảm cân bằng chế độ ăn năng lượng rất thấp (Very Low Calorie Energy Diet - VLCD)

Một liệu trình VLCD điển hình kéo dài 12-16 tuần và thay thế hoàn toàn các thức ăn bình thường bằng thức ăn công thức ở dạng dung dịch lỏng để chỉ cung cấp cho cơ thể dưới 800 kcal một ngày. Sau giai đoạn này, bạn sẽ tập ăn lại những thức ăn dạng đặc từ từ. Các thức ăn công thức thường rất giàu protein có giá trị sinh học cao và được bổ sung đầy đủ vitamin, khoáng chất cần thiết.

Người béo phì cần chế độ ăn năng lượng thấp, giàu rau xanh và trái cây. Ảnh: Shutterstock.

Ưu điểm: VLCD được nhiều người đánh giá là cách ăn uống giảm cân khoa học và mang lại hiệu quả rất tốt, có thể giảm đến 20 kg sau khi liệu trình kết thúc. Tuy nhiên, VLCD chỉ nên áp dụng cho những trường hợp béo phì nặng và cần giảm cân nhanh chóng.

Nhược điểm: Chế độ giảm cân này được khuyến cáo chỉ nên áp dụng tại các trung tâm điều trị nội trú và cần được theo dõi thường xuyên, nếu không người bệnh có thể gặp nhiều tai biến khó lường trong suốt liệu trình giảm cân. Bên cạnh đó, chi phí cho chế độ VLCD cũng khá cao mà phương pháp này lại chưa được chứng minh tính hiệu quả lâu dài cho người thừa cân - béo phì.

Giảm cân bằng chế độ ăn Atkins (Dr. Atkins Diet)

Đây là một trong những cách giảm cân được nhiều người Mỹ áp dụng nhất hiện nay vì phù hợp với tập quán ăn uống của người Mỹ. Thời gian đầu, chế độ ăn Atkins loại bỏ hoàn toàn chất đường, tăng chất đạm và duy trì chất béo, vitamin và khoáng chất.

Các thức ăn được khuyến cáo trong chế độ ăn này là thịt, cá, đậu hạt các loại, rau xanh và chất béo tốt bao gồm dầu, mỡ cá, các loại hạt có dầu như hạt dẻ, đậu phộng. Các loại nước trái cây cần hạn chế tối đa. Về sau, với những nghiên cứu mới, bác sĩ Atkins khuyến cáo ăn thêm một phần rất nhỏ tinh bột dưới dạng lúa mạch và gạo lứt để tăng lượng chất xơ trong khẩu phần.

Cơ chế giảm cân của chế độ ăn Atkins làm giảm đường huyết liên tục, kích thích các hormone làm tăng phân giải năng lượng dự trữ, làm giảm lượng mỡ dự trữ trong cơ thể. Thiếu vắng chất đường trong máu sẽ làm các tế bào của cơ thể gia tăng việc sử dụng chất béo làm năng lượng.

Chất béo trong thành phần thức ăn làm chậm thời gian tiêu hóa và hấp thu thức ăn nên kéo dài khoảng cách giữa các bữa ăn. Các loại hạt có dầu cung cấp chất béo không no, làm tăng HDL- cholesterol bảo vệ tim mạch. Axit amin trong máu tăng làm giảm cảm giác đói và ngon miệng. Việc tiêu hóa chất đạm tiêu tốn nhiều năng lượng nhất so với tiêu hóa các chất dinh dưỡng khác.

Ưu điểm: Một số nghiên cứu cho rằng, chế độ giảm cân này đạt hiệu quả tốt trong vòng 3-6 tháng, không có hiện tượng tăng triglyceride máu trong khi HDL-cholesterol giảm đáng kể.

Nhược điểm: các nghiên cứu về hiệu quả của chế độ giảm cân này đều được thực hiện trong ngắn hạn nên chưa thể kết luận được về hiệu quả duy trì cân nặng về lâu dài của phương pháp này. Các chuyên gia dinh dưỡng cũng khuyến cáo, cần cẩn trọng theo dõi sức khỏe thường xuyên nếu lựa chọn chế độ ăn Atkins bởi các nguy cơ tăng đạm máu, tăng lipid máu, gan, thận phải làm việc quá tải.

Giảm cân bằng chế độ ăn giảm năng lượng chung
 

Giảm cân bằng chế độ ăn giảm năng lượng chung là chế độ giảm cân khá linh hoạt vì áp dụng theo chế độ bình thường phù hợp với từng cá thể. Tỷ lệ các chất dinh dưỡng hầu như không thay đổi, giảm đồng bộ các chất dinh dưỡng để đạt mức năng lượng thấp hơn. Trong một số trường hợp cần thiết, đối tượng có thể thay đổi cấu trúc bữa ăn để tỷ lệ chất béo giảm xuống nhưng không thấp hơn 15% năng lượng khẩu phần.

Ưu điểm: Giảm cân an toàn là ưu điểm hàng đầu của chế độ ăn này mang lại, tập cho bệnh nhân quen dần với cách ăn uống ít năng lượng, từ đó, giúp duy trì cân nặng sau khi giảm một cách lâu dài.

Nhược điểm: Hiệu quả giảm cân của phương pháp này diễn ra khá chậm và phương pháp này cũng chỉ phù hợp với những bệnh nhân thừa cân ít. Bệnh nhân cũng cần có kiến thức để lựa chọn thực phẩm và chế biến theo nhu cầu dinh dưỡng của bản thân.

Bên cạnh các chế độ ăn uống giảm cân phù hợp, muốn duy trì cân nặng tiêu chuẩn, bạn cần có chế độ vận động, tập luyện thường xuyên và đúng cách. Điều này giúp bạn đốt cháy lượng calo dư thừa, khiến cơ thể không bị tích trữ quá nhiều chất béo.